กำเนิด “ฮิปฮอป-แร็ป” วัฒนธรรมดนตรีในสหรัฐอเมริกากระจายไปทั่วโลกอย่างแพร่หลาย บรรดาดนตรีรูปแบบต่างๆ hiphop dance ซึ่งแพร่ออกมาจากสหรัฐอเมริกา hiphop ต้องยอมรับว่า “ฮิปฮอป” (Hip Hop) เดินทางมาไกลกว่าที่หลายคนคิดมาก เห็นได้ว่า รูปแบบของดนตรีชนิดนี้ไม่เพียงยึดครองชาร์ตจัดอันดับความนิยมของสถาบันต่างๆ ในช่วงหลายปีหลังมานี้ องค์ประกอบของวัฒนธรรมที่มาควบคู่กับดนตรียังแทรกเข้าไปมีอิทธิพลต่อวิถีชีวิตผู้คนทั่วโลก โดยเฉพาะในแง่มุมการเคลื่อนไหวทางสังคมและการเมือง Hip Hop style
กำเนิด “ฮิปฮอป-แร็ป” จากวัยรุ่นใช้ปาร์ตี้ในชุมชน กลายเป็นดนตรีฮิตทั่วโลกได้อย่างไร
กำเนิด “ฮิปฮอป-แร็ป” แต่ละยุคสมัยล้วนมีศิลปินปรากฏตัวขึ้นมาสร้างแรงกระเพื่อมในวงกว้าง หาใช่แค่ในวงการดนตรี นับตั้งแต่เอลวิส (Elvis) ลุกขึ้นมาเต้นเขย่าโลก, ปรากฏการณ์ “เดอะ บีเทิลส์” (The Beatles) และคลื่นวงดนตรีจากฝั่งบริติชถาโถมเข้าสู่ฝั่งสหรัฐอเมริกา มาจนถึงยุคของดนตรีฮิปฮอป และการแร็ป แนวดนตรีที่ว่านี้เคยถูก BuzzAngle บริษัทวิเคราะห์ข้อมูลทางด้านดนตรีระบุว่า hiphop เป็นแนวดนตรีที่มีผู้ฟังในสหรัฐฯ บริโภคดนตรีแนวนี้ 24.7 เปอร์เซ็นต์ จากการบริโภคดนตรีทั้งหมดในสหรัฐฯ เมื่อปี 2018 ซึ่งถือว่าเป็นสัดส่วนเกือบ 1 ใน 4 ของประชาชนผู้บริโภคดนตรีในประเทศมหาอำนาจทางวัฒนธรรมอีกแห่งของโลกทีเดียว
อันที่จริงแล้ว ก่อนที่ดนตรีฮิปฮอปจะเป็นดนตรีซึ่งดังขึ้นในแทบทุกพื้นที่เหมือนในทุกวันนี้ ฮิปฮอป เริ่มก่อตัวขึ้นไม่นานมานี้เอง ต้องยอมรับว่า การกำเนิดขึ้นของฮิปฮอป ก่อตัวขึ้นท่ามกลางความแตกต่างจากเชื้อชาติและชนชั้น นั่นเป็นเหตุผลที่เจมส์ แม็กไบรด์ (James McBride) นักเขียนสายวัฒนธรรมดนตรีแสดงความคิดเห็นว่า ดนตรีฮิปฮอปปกคลุมด้วยข้อมูลที่มาจากแหล่งต่างๆ อย่างหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นนักธุรกิจ นักวิชาการ ซึ่งล้วนแต่บอกเล่าข้อมูลที่อ้างว่าเป็นความจริงในมุมของตัวเอง Hip Hop style
เชิงวัฒนธรรมร่วมสมัย
อย่างไรก็ตาม ในภาพรวม นักเขียนและคอลัมนิสต์ด้านดนตรีส่วนใหญ่เชื่อกันว่า ฮิปฮอปเริ่มตั้งเค้าก่อตัวช่วงยุค 60-70s แวดวงดนตรีในช่วงปลายยุค 60s จนถึงต้นยุค 70s กระแสยังเป็นของดนตรีดิสโก (Disco) อันที่จริงแล้ว บางแห่งอธิบายว่า จุดเริ่มต้นของดิสโกก็คล้ายกับฮิปฮอป คือเริ่มโดยดีเจผิวดำและวัฒนธรรมย่อยกลุ่มลาติโน แต่สิ่งที่แยกความแตกต่างระหว่างทั้งคู่คือเรื่องชนชั้นและวัย กล่าวคือ ดิสโกเป็นดนตรีสำหรับการสังสรรค์ของผู้ใหญ่ในไนท์คลับกลางเมือง ขณะที่ฮิปฮอปเริ่มต้นจากกลุ่มวัยรุ่นที่ยังสวมรองเท้าผ้าใบ Hip Hop style
ขณะที่ฮิปฮอปค่อยๆ ก่อตัวขึ้นจากกิจกรรมในเมืองหลังยุคอุตสาหกรรม และเชื่อกันว่าเริ่มต้นขึ้นจากพื้นที่เมืองในนิวยอร์ก เจมส์ แม็กไบรด์ ก็บอกเล่าเช่นนั้นเช่นกัน เขาเล่าว่า การก่อตัวของฮิปฮอปเริ่มต้นในช่วงต้นยุค 70s
ราวปี 1973 อันเป็นช่วงที่นิวยอร์กมีปัญหาทางเศรษฐกิจและสังคมอย่างรุนแรง โรงเรียนรัฐตัดงบด้านศิลปะอย่างสิ้นเชิง การศึกษาและกิจกรรมเกี่ยวกับดนตรีในโรงเรียนซบเซา ย่านบร็องซ์ (Bronx) เป็นชุมชนที่มีแต่ปัญหาทางสังคมเชิงโครงสร้าง อาทิ อัคคีภัย ความยากจน ผู้คนตกงาน และอาชญากรรม ท่ามกลางปัญหามากมาย ฮิปฮอปถือกำเนิดขึ้นในบริบทเช่นนั้นเอง
คูล เฮิร์ก
ขณะที่บางรายอ้างอิงถึงชื่อของดีเจที่ก่อร่างกิจกรรมคล้ายกันในเวลาไล่เลี่ยกันอย่าง คูล เฮิร์ก (Kool Herc) หรือ คูล ดีเจ (Kool DJ) มีบางคนยกว่าเขาเป็นดีเจผู้จัดปาร์ตี้ฮิปฮอปคนแรก เจมส์ แม็กไบรด์ เล่าว่า “คูล ดีเจ” จัดกิจกรรมทางดนตรีและสันทนาการขึ้นทางฝั่งตะวันออกของบร็องซ์ ห่างออกไปทางตอนใต้อีกไม่กี่ไมล์ก็มีกิจกรรมของ “แกรนด์มาสเตอร์ แฟลช” (Grandmaster Flash) อีกหนึ่งดีเจที่หาเทคนิคลูกเล่นมาใช้กับเทคโนโลยีทำให้เครื่องเทิร์นเทเบิล กลายเป็น “เครื่องดนตรี” อีกจำพวกได้ hiphop dance
วัฒนธรรม Hip-Hop
แอฟริกา แบมบาตา (Afrika Bambaataa) ที่จัดปาร์ตี้เปิดเพลงขึ้นในบร็องซ์ ยังให้สัมภาษณ์ว่า แม้บรรยากาศในปาร์ตี้จะสนุกสนาน แต่สำหรับคนทั่วไปในเวลานั้น พวกเขามักกลัวที่จะย่างกรายมาในแถบนั้น คนที่ร่วมปาร์ตี้บางทีก็เป็นแก๊งข้างถนนซึ่งเข้ามาแจม ในช่วงเวลานั้น แก๊งต่างๆ ในบร็องซ์ ก็ปะทะกันดุเดือด เกิดความสูญเสียขึ้นด้วย ขณะที่จัดกิจกรรมบันเทิง พวกเขาก็ต้องหาทางจัดระเบียบและอยู่ร่วมกันในชุมชน แบมบาตา มีบทบาทในการหลอมรวมแก๊งต่างๆ เข้าเป็นกลุ่มที่เรียกว่า “ซูลูเนชั่น” (The Zulu Nation) โดยมีดนตรีเป็นตัวประสานเชื่อม ผู้คนเริ่มเข้ามาเป็นเอ็มซี ดีเจ และวาดภาพกราฟฟิตี (Graffiti)
แบมบาตา เล่าว่าองค์ประกอบในการรวมตัวกันมี 5 ประการคือ เอ็มซี, ดีเจ, นักแต่งเพลง, บี-บอย และบี-เกิร์ล (บางครั้งที่ให้สัมภาษณ์ เขาเอ่ยถึง “กราฟฟิตี” ด้วย) ผสมสผสานกันเป็นการเคลื่อนไหวทางวัฒนธรรม ในสารคดี “Hip-Hop Evolution” แบมาบาตา ยังกล่าวว่า ช่วงเวลานั้นเองที่เรียกชื่อวัฒนธรรมว่า “ฮิป-ฮอป” hiphop dance
ฮิป-ฮอป เริ่มพัฒนาจากดนตรีปาร์ตี้ มาสู่การวิพากษ์วิจารณ์สังคมในช่วงต้นยุค 80s เจมส์ แม็กไบรด์ เล่าว่า ช่วงแรกนั้นมาจากงานของแกรนด์มาสเตอร์ แฟลช แอนด์ ฟิวเรียส ไฟฟ์ ที่เรียกว่า “เดอะ เมสเสส” (The Message) ที่เผยแพร่เมื่อปี 1982 เดิมทีเพลงนี้เขียนขึ้นในปี 1980 เนื้อหาในเพลงเอ่ยถึงการสไตร์คงานในระบบขนส่งมวลชนนิวยอร์กเมื่อปีเดียวกัน เรียกได้ว่า เป็นเพลงแร็ปที่เผยแพร่ในวงกว้างเพลงแรกที่มีเนื้อหาเอ่ยถึงเชิงสังคม
ขณะที่ศิลปินฮิปฮอปที่ทำงานในกลุ่มเฉพาะทางก็มีเอ่ยถึงเรื่องเชิงสังคมกันอย่างต่อเนื่อง แต่สำหรับศิลปินกระแสหลักที่ทำงานเชิงพาณิชย์โดยตรง ปฏิเสธได้ยากว่าเนื้อหาของพวกเขามักเกี่ยวกับเรื่องวิถีชีวิตโดยใช้คำที่รุนแรง hiphop
ทศวรรษต่อมา ในยุค 90s การแร็ปที่ถูกคนทั่วไปเรียกว่า “แก๊งสเตอร์ แร็ป” (gangsta rap) ก็ปรากฏขึ้นอย่างกว้างขวาง ศิลปินที่ทำให้งานกลายเป็นที่นิยมในวงกว้างย่อมมีศิลปินอย่าง “ทูพัก ชาเคอร์” (Tupac Shakur) และ “บิ๊กกีสมอลล์” หรือ Notorious B.I.G. ยุคนั้นดนตรีฮิป-ฮอป และการแร็ป อยู่ในวงศิลปินที่เขียนเนื้อหาบอกเล่าการดิ้นรนในวิถีชีวิตของพวกเขาเชื่อมเข้ากับปัญหาอาชญากรรมในเมือง ภาพของดนตรีแร็ปก็ถูกเชื่อมโยงเข้ากับรถหรู, แฟชั่น และเครื่องดื่ม